E.Ü. Havacılık Meslek Yüksekokulu

NDT Lab

Tahribatsız Muayene Laboratuvarı 2013 yılında Savunma Sanayii Müsteşarlığı destekleri ile Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) tarafından kurulmuştur.

Penetrant, Manyetik Parçacık, Girdap akımları ve Ultrasonik kontroller olmak üzere dört yöntemde malzemelere hasar vermeden, yüzeysel ve hacimsel olarak süreksizlik taramaları yapılabilmektedir.

Laboratuvarda basınçlı hava hatları, iklimlendirme, topraklama, havalandırma ve geri dönüşüm toplama sistemi bulunmaktadır.

Penetrant bölümünde; penetrant sıvı havuzları, parça bekleme hazneleri, yıkama bölümü, yıkama basıncı ve sıcaklığını ayarlamak için su tankı, kurutma fırını, developer sıvı tankı ve sprey tüpleri, karanlık oda, ultraviyole ışık kaynakları, ışık ölçer, refraktometre, çeşitli test panelleri ve uygulamalarda kullanılmak üzere hasarlı parçalar bulunmaktadır.

Penetrant Muayenesi; Yüzey hatalarının tespiti için kullanılan bir muayene metodudur. Hataların muayene yüzeyine açık olması gerekir, bu nedenle yüzey altında kalan veya herhangi bir nedenle yüzeye açıklığı kapanmış bulunan hatalar bu metotla tespit edilemez. Muayene yüzeyine açık süreksizlikler içine kapiler etki ile nüfuz etmiş olan penetrant sıvısı geliştirici tarafından tekrar yüzeye çekilerek süreksizlik belirtileri elde edilir. Süreksizlikler çatlak türü ise çizgisel belirtiler, gözenek türü ise yuvarlak belirtiler elde edilir.

Uygulama Alanları: Metalik veya metalik olmayan bütün malzemelerde beklenen yüzey hatalarının tespiti için kullanılabilir.

Sınırlamalar: Muayene parçasının çok gözenekli bir yapıya sahip olması durumunda bu metodun sağlıklı uygulanması pek mümkün olmaz. Sadece yüzeye açık hatalar tespit edilebilir. Yüzey temizliğinin uygun yapılmamış olması sonucu doğrudan olumsuz etkiler. Muayene sonrasında ilave olarak bir son temizlik işlemi gerekebilir. Kimyasal maddelerin kullanımı özel bir özen gerektirmektedir (ör. atıklar)

Manyetik parçacık bölümünde; magnaflux marka MAG20 model manyetik parçacık cihazı, ultraviyole ışık kaynağı, bobin, merkezi iletken çubuk, analog gaussmetre, dijital gaussmetre, test çubukları ve halkaları (ketos halka, test bar) ile sıvı konsantrasyonunu test etmek için santrifüj tüp bulunmaktadır.

Manyetik Parçacıkla Muayene; yüzey hatalarının tespiti için kullanılan bir muayene metodudur. Hataların muayene yüzeyine açık olması gerekmez. Muayene yüzeyine bir manyetik akı uygulanması durumunda yüzeyde bulunan süreksizlikler üzerinde, yüzeyde konumlanma durumuna bağlı olarak, kaçak akı oluşur. Bu arada muayene yüzeyine ferromanyetik tozlar serpilirse bu tozlar kaçak akılar tarafında çekilerek süreksizlikler üzerinde toplanır. Böylece süreksizliklerin yerleri tespit edilebilir.

Uygulama Alanları: Ferromanyetik bütün malzemelere uygulanabilir.

Sınırlamalar: Ferromanyetik olmayan malzemelere uygulanamaz. Süreksizlik uygulanan manyetik alan yönüne uygun açıda konumlanmamış durumda ise belirlenemez. Büyük parçalar için çok yüksek mıknatıslama akımları gerekebilir. Muayene yüzeyinin çok pürüzlü olması sonucu olumsuz etkiler. Muayene yüzeyinde boya veya kaplama varsa bunun kalınlığı muayene sonucunu doğrudan etkiler. Genellikle muayene sonucunda mıknatıslık giderimi ve son temizlik gibi ilave işlemler yapılması gerekir.

Ultrasonik muayene bölümünde; Tru-test marka ultrasonik muayene cihazı, V1, V2 blokları, kalınlık blokları ve çeşitli açılarda ve frekanslarda problar bulunmaktadır.

Ultrasonik Muayene; Malzeme içine gönderilen yüksek frekanslı ses dalgaları ses yolu üzerinde bir engele çarparlarsa yansırlar. Çarpma açısına bağlı olarak yansıyan sinyal alıcı proba gelebilir veya gelmeyebilir. Alıcı proba ulaşan yansıyan sinyal ultrasonik muayene cihazının ekranında bir yankı belirtisi oluşturur. Yankının konumuna göre yansıtıcının muayene parçası içindeki koordinatları hesaplanabilir. Ayrıca yankının yüksekliği de yansıtıcının büyüklüğü hakkında fikir verir. Yankı sinyalinin şekline bakılarak yansıtıcının türü hakkında da bir yorum yapmak mümkün olabilir.

Uygulama Alanları: Metalik veya metalik olmayan malzemelerde beklenen hacimsel hatalar ile çatlak türü yüzey hatalarının tespiti için kullanılabilir.

Sınırlamalar: Muayene parçasında ses hızı ve ses zayıflatması özelliklerinin bölgesel olarak güçlü değişimler göstermesi durumunda doğru değerlendirme yapmak güçleşir. İri tane yapısı veya soğurma nedeniyle ses zayıflamasının çok fazla olduğu malzemelerde muayene bazen imkansız olabilir. Sıcak muayene yüzeyleri için özel olarak tasarlanmış problar kullanılmalıdır. Muayene için ulaşılabilir durumda yeterince geniş bir yüzey hazırlanmalıdır. Yüzey durumu muayene parametrelerini doğrudan etkiler. İnce parçaların muayenesi nispeten güçtür. Ses demeti eksenine paralel konumlanmış düzlemsel süreksizliklerin tespiti mümkün olmaz. Genellikle referans standard bloklara ihtiyaç vardır.

Girdap akımları bölümünde; ether nde marka vantage model girdap akımları cihazı, iletkenlik test blokları, kaplama kalınlığı test blokları, hasar test blokları, delik testi aparatları ve farklı frekanslarda problar bulunmaktadır. Ayrıca Verimet marka M4900B model iletkenlik ölçüm cihazı ve referans bloklar bulunmaktadır.

Girdap Akımları Muayenesi; Bir sarımdan değişken akım (AC) geçirildiğinde bu sarım etrafında bir manyetik alan meydana gelir. Bu sarım elektriksel olarak iletken bir malzeme yüzeyine yaklaştırıldığında, sarımın değişken manyetik alanı malzeme yüzeyinde indüksiyon akımları oluşturur. Bu akımlar kapalı bir devre halinde akarlar ve Girdap akımları olarak adlandırılırlar. Girdap akımları da kendi manyetik alanlarını yaratırlar. Yaratılan bu ikincil manyetik alan ölçülerek yüzey hataları bulunabilir, malzemenin iletkenlik, geçirgenlik gibi parametreleri belirlenebilir.

Uygulama Alanları: Bu metot elektriksel olarak iletken olan bütün malzemelerde (bakır, alüminyum, vb.) yüzey ve yüzey altı süreksizliklerinin tespiti için kullanılır. Girdap akımları muayenesi metodu ile ayrıca elektriksel iletkenlik veya manyetik geçirgenlik gibi özelliklere dayanarak malzemelerin sınıflandırılması da mümkündür. Bunlardan başka kaplama kalınlığı veya ince metal levhaların kalınlığı ölçümleri de yapmak mümkündür.

Sınırlamalar: Elektriksel olarak iletken olmayan malzemelere uygulanamaz. Ferromanyetik malzemelerin muayenesi için özel prosedürler gerekir. Nüfuziyet derinliği sınırlıdır. Muayene sonucu tarama yönüne bağlı olduğundan uygun olmayan yönlerde tarama sonunda bazı hatalar gözlenemeyebilir. Diğer yöntemlere kıyasla kullanıcının eğitim ve tecrübesine daha fazla bağlıdır. Yüzey şartları muayene sonucunu çok etkiler. Düzenek için özel referans standart bloklara ihtiyaç vardır.

Sorumlu Öğretim Elemanı: Öğr.Gör. Dr. Alperen DOĞRU

İletişim: alperen.dogru@ege.edu.tr